Napoje alkoholowe spożywa 80% dorosłych Polaków. Jak powszechnie wiadomo, tempa metabolizmu alkoholu nie można przyspieszyć, a jego nadmierne spożycie wiąże się z wysokim ryzykiem wystąpienia kaca. Poniżej wyjaśniamy, jak w sposób bezpieczny dla zdrowia uniknąć kaca, zapobiegać mu i leczyć jego objawy.

Czy istnieje bezpieczna dla zdrowia dawka alkoholu?

Światowa Organizacja Zdrowia  (WHO) opracowała maksymalne limity spożycia alkoholu. Uwzględniając kryterium płci, ustalono, że przekroczenie wskazanych ilości w sposób znaczący podwyższa ryzyko wystąpienia negatywnych zdrowotnych konsekwencji picia alkoholu. Spożywanie alkoholu w ilości mniejszej niż ta określona w wyznaczonych limitach nie powoduje istotnych zmian dla zdrowia i funkcjonowania organizmu. Jest to tzw. picie alkoholu na poziomie niskiego ryzyka szkód, gdzie porcja standardowa alkoholu to 10 g czystego alkoholu - co odpowiada: 250 ml piwa o mocy 5%, 100 ml wina o mocy 12%, 30 ml wódki o mocy 40%.

Według Światowej Organizacji Zdrowia umiarkowana, bezpieczna dawka alkoholu to w przypadku mężczyzn:

Limity spożywania alkoholu przez kobiety kształtują się w następujący sposób:

Ważne jest to, by osoby pijące częściej niż raz w tygodniu bądź okazjonalnie (zarówno mężczyźni, jak i kobiety)  zachowywały w tygodniu co najmniej dwa dni abstynencji, najlepiej dwa dni z rzędu, tj. dzień po dniu. W przeciwnym razie picie może okazać się ryzykowne dla zdrowia i szkodliwe. Brak ograniczeń w spożywaniu alkoholu prowadzi w konsekwencji tych zachowań do uzależnienia.

Skutki nadużywania alkoholu i wpływ alkoholu na zdrowie człowieka

Alkohol jest niewątpliwie substancją toksyczną dla zdrowia organizmu ludzkiego. Ma on szkodliwy wpływ na tkanki i narządy wewnętrzne, za pośrednictwem krwi szybko przenika do mózgu i niekorzystnie oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy (powoduje zmiany nastrojów, myślenia i zachowania). Osoby pijące - w pierwszej fazie upojenia alkoholowego - odczuwają jego działanie pobudzające. Objawem tego stanu są poczucie rozluźnienia, ożywienia czy nawet euforii. Później - wraz z kolejnymi spożywanymi porcjami alkoholu - występuje faza znużenia, spowolnienia czy senności. Psychoaktywne działanie alkoholu jest tym silniejsze, im większe jest jego stężenie we krwi. Przykładowo, poszczególne stężenia powodują m.in.

Analizując powyższe skutki picia alkoholu, pomyślnym rozwiązaniem dla osoby będącej pod jego wpływem jest występujący na drugi dzień po spożyciu alkoholu kac. Poniżej wyjaśniamy, czym jest, jakie są jego objawy, jak mu zapobiegać i w jaki sposób można go leczyć.

Czym jest kac i jakie są jego objawy?

Pojęcie “kaca” odnosi się do zespołu objawów, które pojawiają się w wyniku spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Typowe objawy towarzyszące temu zjawisku to: 

Kac występować może u każdego z innym stopniem nasilenia objawów - w zależności od indywidualnych predyspozycji oraz ogólnego stanu zdrowia i samopoczucia danej osoby. 

Trudno jest również określić, ile wypitych kieliszków czy szklanek go spowoduje. Możliwość wystąpienia kaca jest wysoce prawdopodobna u osób, które osiągnęły poziom upojenia alkoholowego.

Co przyczynia się do powstawania kaca?

Do wystąpienia kaca bezpośrednio przyczynia się picie nadmiernej ilości alkoholu oraz - pośrednio:

Jak długo trwa kac i kiedy jego objawy są najsilniejsze?

Kac to tzw. “syndrom dnia następnego”. Występuje na drugi dzień po znanym upojeniu alkoholowym, a jego objawy mogą utrzymywać się dobę lub - w skrajnych przypadkach - dłużej. Najsilniejsze objawy kaca pojawiają się wtedy, gdy stężenie alkoholu we krwi powraca do poziomu bliskiego zeru, gdy trzeźwiejemy.

Czy kac jest niebezpieczny?

W trakcie kaca u osoby dorosłej może dojść do upośledzenia uwagi i zdolności podejmowania decyzji, zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego oraz funkcjonowania mięśni. Kac może ponadto wywierać niekorzystny wpływ na zdolności poznawcze i koordynację ruchową. Mając kaca, należy unikać prowadzenia pojazdów, obsługi maszyn czy opieki nad innymi osobami, np. dziećmi.

Jak zapobiegać i leczyć kaca? 6 najlepszych sposobów

Jedynym sposobem na uniknięcie kaca jest wstrzemięźliwość i powstrzymywanie się od spożycia alkoholu lub jego ograniczenie do minimum - tzw. bezpiecznej dawki. Choć wiele źródeł, głównie internetowych, poświęconych m.in. medycynie alternatywnej czy naturalnej, podaje sposoby na łagodzenie objawów kaca, skuteczność żadnej z tych metod nie została potwierdzona naukowo. Poniżej przedstawiamy listę doraźnych środków, które mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów kaca lub działają wspomagająco w trakcie jego leczenia. Zalicza się do nich:

Dieta “na kaca”

Walkę z kacem wspomoże odpowiednio zbilansowana dieta. Ważne, by była ona bogata w potas (jego źródłem są m.in. pomidory, ziemniaki, awokado i banany). Florę bakteryjną jelit warto ponadto uregulować, sięgając po kiszonki (np. sok z kiszonej kapusty, ogórki kiszone), kefiry i jogurty. Organizm “na kacu” potrzebuje również dużej dawki glukozy (polecamy m.in. czekoladę i miód) oraz lekkostrawnej diety - unikać należy więc ciężkostrawnych, smażonych dań. Wskazane jest spożycie tłustych, ale jednocześnie lekkich potraw (np. rosołu czy jajecznicy).

Odpowiednie nawodnienie

Popularnym środkiem pomocniczym w leczeniu kaca jest kawa. Zalecamy jednak, by dbać o odpowiednie nawodnienie stosując inne napoje - wodę mineralną, sok pomidorowy oraz herbatę z cytryną. Nie zaleca się ponadto stosowania napojów gazowanych oraz napojów energetycznych, które stymulują ośrodkowy układ nerwowy, co w przypadku kaca nie jest rekomendowane ani bezpieczne.

Stosowanie elektrolitów

Za pomocne w zwalczaniu objawów kaca uznaje się dostarczanie do organizmu elektrolitów - zarówno tych zawartych w napojach izotonicznych dla sportowców, w postaci rozpuszczalnych, musujących tabletek lub proszku przeznaczonych do sporządzenia roztworu (np. elektrolity dla dzieci), a także tych podawanych dożylnie. Jest to powszechna praktyka, choć badania nie potwierdzają korelacji między zaburzeniami gospodarki elektrolitowej w organizmie a stopniem nasilenia objawów kaca.

Przyjmowanie środków przeciwbólowych

Niektórzy na kaca przyjmują dostępne bez recepty leki przeciwbólowe. Acetaminofen, aspiryna i ibuprofen mogą zmniejszyć objawy kaca (np. bóle mięśni czy głowy), ale ich łączenie z alkoholem może przynieść nie tylko szkodliwe skutki dla wątroby, ale również zwiększać uwalnianie kwasów żołądkowych i podrażniać wewnętrzne błony śluzowe.

Zjedzenie pełnowartościowego śniadania

O zasadności spożywania śniadania w codziennej diecie nie trzeba nikogo uświadamiać. Podobnie - w przypadku wystąpienia objawów kaca. Pożywne, pełnowartościowe śniadanie (np. bogata w cysteinę jajecznica czy owsianka z suszonymi owocami) pozwoli na usunięcie z organizmu szkodliwych toksyn (w tym szkodliwego aldehydu octowego) i dostarczy do organizmu energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania.

“Klin klinem”

Według niektórych źródeł kaca można uniknąć dzięki wypiciu… kolejnej porcji alkoholu. Praktyka picia alkoholu rano - po spożyciu jego nadmiernych ilości wieczorem - zwana jest jako metoda leczenia “klina klinem”. Fakt, sięgnięcie po kolejne piwo czy inny alkohol, może tymczasowo zminimalizować niektóre objawy kaca, ale może również przyczynić się do wywołania innych jego symptomów i tym samym wydłużyć proces powrotu do dobrego samopoczucia. 

Bibliografia:

1. Broszura informacyjna: Alkohol - czy można pić bezpiecznie? ISBN: 978-83-951694-0-3.

2. A. Ryszkowski, A Wojciechowska, Z. Kopański, I Brukwicka, Y. Lishchynskyy, M. Mazurek, Objawy i skutki nadużywania alkoholu, Journal of Clinical Healthcare 1(2015). 

3. Kac, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, maj 2021.